Taal in de vroege middeleeuwen

 

Taal is ook zo’n prachtig ‘ding’. Welke talen sprak men in de vroege middeleeuwen? Veel blijft gissen. Ergens las ik dat de Friezen wellicht weinig moeite hadden zich verstaanbaar te maken bij andere volkeren in de regio. Een gegeven is natuurlijk dat de Friezen zoals we ze nu kennen niet de Frisi waren zoals de Romeinen die bedoelden. Die bevolkingsstam is door de laatsten nagenoeg van de aardbodem verdreven. In de periode van de grote volksverhuizingen werden de verlaten terpen in het huidige Oost-Friesland, Groningen en Friesland in bezit genomen door mensen uit noord-Duitsland en Denemarken. Zij werden vervolgens aangeduid als Frisi of Friezen.

Voor taalontwikkeling betekent dat natuurlijk dat er een overduidelijke relatie was met het toenmalige Deens en Noord-Duits. En als we de situatie vergelijken met nu valt meteen op dat grenzen minder vastomlijnd waren als nu en dat de verschillende volkeren en clans binnen heers- en gebiedsgrenzen – in tegensteling tot nu – niet erg bezig waren met grammaticale regels van hun eigen taal. Taal vloeide over grenzen in alle windrichtingen en zal veel overeenkomsten vertoond hebben, ofschoon er naar alle waarschijnlijkheid ook verschillen waren die zich uitten in dialecten. Een grappig voorbeeld van die vorm van grenzeloosheid is dat mijn grootvader uit Hamburg, voor ik Duits sprak, Platduits met me sprak dat voor mij, als een Nederlandse knulletje van vier of vijf, uitstekend te verstaan was. Nog een aardig voorbeeld is het oud-Engels. Dat vertoont – zo vernam ik van een student van de Universiteit van Leiden – verrassend veel overeenkomsten met het hedendaagse Fries. Maar ook in deze tijd vinden we talloze overeenkomsten in taal die we soms zien in geschreven taal, soms horen in woorden en soms zien in grammatica en zinsopbouw.

Wat betekent dat voor de thriller ‘Het lot van Althilt’? Welnu, heel simpel. De hoofdpersoon is in staat zich zelfs in verre streken verstaanbaar te maken, ofschoon de verschillen dat niet altijd even gemakkelijk maken.